Coronavirüs salgınının ABD ekonomisine etkileri

Merhaba Haber Channel Takipçileri,

Bugün yine dünyayı kasıp kavuran ve tüm dünyada büyük kayıplara neden olan Coronavirüs (Covid-19) salgınının Amerikan Ekonomisine etkileri hakkında merak edilen sorulara açıklama getireceğiz.

Bugünkü konuğum Miami merkezli Aktaş Hukuk Şirketinin sahibi eski savcı ve uzman ceza avukatı Seda Aktaş.

Merhaba Seda, öncelikle sizi kısaca tanıyabilir miyiz? Kaç yıldır Amerikada yaşıyorsunuz?

10 yaşında ailemle Türkiye’den New Jersey’e geldim. 26 yıldır ABD’de yaşıyorum. Beşinci sınıftan itibaren okulu ABD’de okudum. Hukuk fakültesini bitirdikten sonraki ilk işim savcılıktı ve bu 12 sene önceydi. Son sekiz senedir kendi hukuk büromda çalışıyorum. Miami, Florida merkezli.

Corona salgını dünyada şu ana kadar yaklaşık 1,8 Milyon kayıtlı vakaya ulaştı ve maalesef bunlardan 108 bini hayatını kaybetti. Vakalar kayıplarla beraber maalesef artmaya devam ediyor. ABD cuma günü yapılan açıklama ile bir günde 2.100 kayıtlı ölüm vakası ile bu salgında en çok yara alan ülkelerin başına geçti. Dünyadaki her ülke gibi Amerikada da kapatmalara ve halkı evde kalmaya çağırdı. Bunun etkisi tabi ki ilk günlük ve saatlik işgücü sistemi ile çalışan Amerika ekonomosine büyük bir darbe oldu. Şuan ABD’de kaç kişi işsizlik fonuna başvurdu? İşsizlik oranı hangi seviyede?

Eyaletler bunları haftalık olarak belirlediği için elimizde olan son rakamlar 4 Nisan’dan. Bu tarih itibariyle 16,8 Milyon kişi işsizlik fonu için eyaletlere başvurdular. İşsizlik sigortası eyaletler tarafından temin ediliyor.

Özellikle Amerikada bizi takip eden Türk seyircilerimiz için burada E2 vizesi ile işyeri sahibi olan küçük işletme sahipleri hükümetten nasıl bir maddi destek alacaklar?

27 Mart’ta başkan Trump 2 trilyon usd’lik bir yardım paketi imzaladı. Coronavirüs iyileşme yardım ve ekonomik destek yasası altında (Coronavirus Aid Relief and Economic Security - CARES Act) tüm işletmeler için pek çok fırsat var.

Sadece Amerikan vatandaşları mı yararlanabilecek bu paketten?

Hayır , 2018 yılından itibaren vergi ödeyen herkes yaralanabilecek bu haktan. Eğer bir kişinin eyalet kanunları altında ödenek almaya hakkı varsa işsizlik için yeni çıkan kanunda 600 usd daha almaya hak kazanacaklar.

Turkiye’den Florida’ya özellikle Miami’ye göç eden küçük işletme sahipleri bu acil destek paketinden yararlanabilecekler mi? Ne şartlar isteniyor?

Yeni çıkan bu kanunla eyalet normalde 26 haftada alınabilecek hakları 13 hafta daha uzatıyor. Devletin desteğiyle 39 hafta için insanlar işsizlik ödeneği alabilecekler. Ödemelerin göçmenlik statüsü ile hiçbir alakası yok. Eğer çalışıyorlarsa vergi ödüyorlarsa bu hak onlara verilmiştir. ABD'de yaşayan bir çok Türk işletme sahibi, göçmenlik statüsü ne olursa olsun kendisi ve ailesinin geçimini bu şekilde sağlıyor. Yeni çıkan kanunda verilen bu fırsatlar iki şekilde veriliyor. Bunların birincisi vergi indirimi. Ikincisi SBA - Small Business Administration yani küçük işletme yönetimi‘nin vereceği kredilerle. Ve yasanın amaçlarından biri bireyleri işsiz bırakmamak olduğu için vergilerde indirimleri de çok önemli. Bu indirimlerin de iki şekli var, birincisi işverenler ve serbest meslek sahipleri yılsonuna kadar bordrolarındaki işveren payını erteleyebiliyorlar. Bu çok büyük bir rahatlama yaratmayabilir. Ama ikincisi çok daha kapsamlı. Özellikle eleman çalıştıran insanlar için maaş koruma vergi indirimi yaratıyor. Bundan faydalanabilmek için işletmenin salgın nedeniyle işletmenin tamamen yada kısmen askıya alınması gerekiyor, ve brüt getirileri 2018 ve 2019'un bir çeyreğinde kıyaslanabilir şekilde yüzde elli altında olması gerekiyor ama o çeyreğin yüzde seksenini geçene kadar da geçerli. Çalışma şekli şöyle 13 marttan sonra ve yılın sonuna kadar ödenen çalışan ücretlerinin yüzde ellisi çalışan başına 10 bin doları aşamaz şekilde vergi indirimi olarak geri alınabiliyor. İş sahipleri bu miktarları ellerinde tutabiliyorlar ve cezaya tabii olmadan. Tabi ki vergi indirimleri daha kapsamlı olarak devam ediyor o konuya da girebiliriz ancak çok uzun bu program için.

Aslında küçük işletmelere daha büyük yardım SBA’dan geliyor kredi olarak. İki değişik şekilde kredi veriliyor şu anda, başvurular hızla onaylanıyor ki aslında bu birim çok yavaş işleyen bir birim ama bu durumda yeni kanunun güçlendirilmesiyle daha hızla ve şu anda süper hızlı işliyor diyebilirim.

Sizin Instagram hesabınızda ısrarla üstünde durduğunuz Census nedir? ABD'deki nüfus sayımından da kısaca bahseder misin?

Nüfus sayımına katılmak çok önemli, biz Türk Amerikalıların ya da Amerikalı Türklerin yani herkes kendini nasıl görmek istiyorsa, sayımızı bilmiyoruz. Sayılarımızın hepsi tahmini, birbirine bağlı bir toplum değiliz Amerika çapında, ve beni en çok rahatsız eden şey bu durumun bir pandemi ile çakışması. Çünkü nüfus sayımı Amerika’da on senede bir yapılıyor ve ortaya çıkan azınlıkların sayıları o azınlıkların daha kapsamlı çalışmasına yardımcı oluyor. Yani nasıl, kongrede temsilcimiz yok şu anda Türk Amerikalılar olarak, eyaletlerde politikacılarımız yok. Yapılan programlarda azınlık olarak sayılmıyoruz bile çünkü sayılarımız belli değil, tahmini. O sebeple düşüncem devlet tarafından eyaletlere her sene yaptıkları programlarla, verdikleri fırsatlarla yaptıkları yardımlarla milyarlarca dolar aktarılıyor. Azınlık olarak kendimizi gösterebilmemiz için sayılarımızı bilmemiz çok önemli.

HaberChannel: Özellikle Florida son dört senedir çok büyük göç aldı. Senin de Miami’de bu konudaki önderliğinle bunun mutlaka kayıt altına alınması şart diyoruz.

Peki ABD’de şu an yaşamayan ancak evi olan Türk vatandaşlarımızın da bu nüfus sayımına katılması imkanı var mı?

Yatırım için gayrimenkul alanlar için geçerli değil çünkü o evin içinde yaşamıyorlar. Eğer ABD’de evleri varsa ve yılın bir kısmında o evde yaşıyorlarsa evet bunu yapabilirler. Burada yaşıyorlarsa ve kirada değillerse ihtiyaçları olan şey adres ve ABD telefon numarası.

Burada iş kurmuş olan binlerce Türk vatandaşımız var ve bu salgın dolayısı ile işini kaybeden dükkanlarını açamayan vatandaşlarımız işyeri sahipleri ile ne gibi bir anlaşmazlığa düşebilirler? Bu kimselerin hukuksal hakları nedir? Yani kira ödememe gibi bir hakları var mı?

Sadece devletin dokunabileceği mallarda yani devlet nasıl dokunabiliyor? Ticari gayrimenkullere dokunmayacak, gerçekten onlar için bir yardım yok. Onlar için verebileceğim en iyi tavsiye mülk sahibi ile temasa geçmeleri çünkü eyaletlerin çoğu tahliye davalarını dondurdu. Onlar için sadece eyalet kanunları geçerli. Mesela Florida Eyaleti Governer De Santis Mayıs ayının 15'ine kadar dondurdu. Bu ne demektir, mülk sahibi kiracısına karşı ticari ya da konutta dava açamıyor 45 gün için. Bu kanun 2 Nisan’da yürürlüğe girdi. 45 gün boyunca dava açılamıyor yürürlüğe giremiyor ve Writ of Possession yani tahliye dokümanı çıkmıyor. Mülk sahibini şimdiden aramanız çok mantıklı, mülk sahibi için de sizinle anlaşmak mantıklı. Çünkü bu davalar 45 gün dondu ama Mayıs 15 den sonra 90 gün boyunca mahkemeler o kadar meşgul olacaklar ki davaların ilerlemesi hele ki tahliye davalarının ilerlemesi çok zor olacak.

Miami’de emlak yatırımı yapmış olan Türk vatandaşlarımıza ne gibi tavsiyelerde bulunuyor sunuz? Krizde ve krizden sonraki durgunluk döneminde emlak Türk Yatırımcılar ile kiracıları arasında ne gibi sorunlar doğabilir ve çözümü ne olacaktır.

Ne tip mülk olduğuna bağlı, mesela section 8 yani federal housing’e yatırım yaptılarsa devlet zaten 120 gün için onların kiracılarını tahliye etmesine izin vermiyor. Kiracılar kiralarını ödemese bile hiçbir şekilde dava açamıyorlar. Section 8'e yatırım yapan Türk gördüğüm kadarıyla çok daha az daha çok Condo (apartman) ve villa yatırımı yapılıyor ve özel olarak kiraya veriyorlar. Özel Konut aliminde eğer o kimselerin devlet tarafından desteklenen bir kredisi varsa o zaman o 120 günlük süre onlar için de geçerli. Çünkü onlar da tahliye davası açamıyorlar.

Mortgage ile ev aldılarsa bildiğim ödemeleri erteleniyor. Ne kadar süre ile ertelenecektir?

Her mortgage değil. Sadece devletin desteklediği mortgagelarda geçerli o kural. Dolayısıyla herhangi bir mortgage da forbearance (hoşgörü süresi) kaçırılan ödemeler diğer ödemelere ekleniyor. Herkesin konut kredisini ayni kefeye koyamayız. Bazıları devlet tarafından bazıları özel olarak destekleniyor. O yüzden kurallar değişik bazılarına eyalet kuralları işliyor bazılarına da devlet kuralları ve bazılarına da hem eyalet hem devlet kuralları işliyor. Devlet kurallarının işlediği konut kredilerinde şu anda isteyebilecekleri hoşgörü süresi var. Yeni kanun buna da el atıyor. Devlet tarafandan desteklenmiş kredilerde 180 güne kadar hoşgörü süresi veriliyor. Ve bu 180 gün hoşgörü süresi 360 güne kadar uzatılabiliyor. Eğer ABD’de konut krediniz varsa ve ödemeyi nasıl yapacaksınız diye korkuyorsanız arayın kredi veren birimi ve devlet tarafından şu anda zaten baskı altındalar sizlerle ortak çalışmak için. Unutmayın ki günün sonunda ödeme alma hakkı her zaman onların.

Tüm bu kanunlar ayı zamanda da büyük yaptırımlarla geliyor değil mi? Yanlış evrak ve başvuru düzeni ile yapıldığında daha sonra da cezai şartları var sanırım.

Evet bu SBA’nin verdiği kredilerle ilgili olarak evet yaptırımlar var. Küçük işletme sahipleri bu kredilere başvuru yapıyorlar çünkü bu yeni kanun 377 Milyar dolar ayırıyor bu kredilere. İki tip kredi var ve bu verilen kredilerde insanların kesinlikle bir avukata ve bir muhasebeciye ihtiyaçları var. Çünkü kanun altı parça ve büyük işletmelere uyan kısımlarını onlar istedikleri gibi kullanacaklar çünkü avukat ve muhasebecileri zaten var. Küçük işletmeler ise gerçekten bocalama riski yaşayacaklar. Başvurularında ciddi bir hata varsa ya da geri ödeme şartları tam olarak anlaşılmadıysa ya da verilen miktarlar amaca uygun kullanılmaz ise o zaman küçük işletme yönetimi SBA bu miktarları geri ödettiriyor. Eğer ki SBA bu hataların bilerek yapıldığını düşünüyorsa o zaman cezai federal sahtekarlık suçlamalarına tabi olurlar. Bireylerin yapması gereken vergi beyanlarını verenlerle konuşmak. Ancak isletme sahiplerinin kesinlikle avukata ve muhasebeciye ihtiyaçları var.

Hangi kurumların internet sitelerinden takip edebiliriz bunları ?

Eyaletlerin kendi sitelerinden. Çünkü birçok dolandırma yöntemleri de çıkıyor her afette olduğu gibi, biz Florida’da alışkınız. Her yıl Hurricane (Fırtına) zamanında birçok dolandırıcı insanların canını yakıyor. İnsanların paniğini kendi çıkarları için kullananlar çok o yüzden aldığınız tavsiyeleri etik kurallara uyan profesyonellerden almanız en iyisi. Bireyler olarak da vergi beyanınızı yapan insanlarla konuşun çünkü maksimum olarak bu imkanlardan Türklerin yararlanmasını istiyorum. Ve çoğu insan bilmediği için yararlanamayacak ve benim en büyük korkum o Türk Amerikalılar için. Ve tabi küçük işletme iseniz büyük işletme gibi düşünmenin tam zamanı, çünkü birçok isletme bu krize iflasla son verecek, ve diğerleri planlı olduğundan bu durumdan daha iyi olarak çıkabilecekler. Öyle olmasını istiyorum Türk işletmelerin. Takımınızla konuşun takımınız yoksa kurun ve planlı olarak ilerleyin.

Bir de son bir soru Turkiye’de çok merak edilen WhatsApp’ın sınırlandırılması ile ilgili olarak nedir yaptırımlar hukuki süreç nasıl işliyor?

Ben Amerika’da avukat olduğum için sadece Amerika için konuşabilirim ama belki genel olarak fikir de verebilirim. Whatsapp’ı telefonunuza indirdiğinizde belirli bir anlaşma imzalıyorsunuz zaten, dolayısıyla WhatsApp kullanıcıları istediği gibi sınırlayabilir çünkü onların bu hakkı var. Whatsapp’ın işlediği herhangi bir ülke de kullanımını limitleyebilir. Ancak whatsapp’ın özelliği encryption. Sizin normal gönderdiğiniz sms ya da iMessage gibi uygulamalardan farklı olarak uçtan uca şifreleniyor mesajlar. Dolayısıyla mesajlaşma ya da konuşma sırasında bir devlet biriminin bunu bilmesi çok zor. Whatsapp’ın en büyük özelliği zaten bu. Türkiye’de nasıl işleyeceğini bilmiyorum ama whatsapp’ın limitleyebileceği kesin, Türkiye ya da Amerika devletlerin nasıl limitleyebileceği kesin ama mesajların içeriğini bilebilemleri gerçekten çok zor. Her konuşmayı denetimlemek imkansız.

Bize vakit ayırdığınız ve verdiğiniz bilgiler çok teşekkür ederiz.